- Un equipo de investigadores do CRETUS realiza o primeiro estudo interdisciplinario sobre o impacto do peche da pesca desta especie en España e Francia.
O ecosistema socio-ecolóxico da pesca da anchoa no Golfo de Vizcaya experimentou significativas transformacións desde a veda imposta entre 2005 e 2010. Estas transformacións foron detalladamente analizadas no estudo internacional titulado ‘A systemic approach to analyzing post-collapse adaptations in the Bay of Biscay anchovy fishery’, publicado recentemente na recoñecida revista científica Canadian Journal of Fisheries and Aquatic Sciences. Nesta investigación, que conta coa participación do profesor Sebastián Villasante da USC e membro do CRETUS, conclúese que, a pesar da recuperación do stock de anchoa, o sistema pesqueiro socio-ecolóxico non volveu ao seu estado anterior ao colapso, resultando na perda de importantes características socioeconómicas.
Mediante un enfoque que integra a análise da situación pesqueira con datos tanto de pesca como de mercado, estudáronse as respostas adaptativas dos principais compoñentes do sistema en España e Francia (incluíndo a pesca extractiva, a transformación e a comercialización), co fin de comprender como se adaptaron tanto o sector como as institucións que o regulan. Este traballo, seleccionado como o mellor artigo do mes de agosto pola revista científica, foi liderado por Jennifer Beckensteiner (IFREMER) e contou coa colaboración, ademais do profesor Villasante, de Anthony Charles (Saint Mary’s University) e Pierre Petitgas, Christelle Lle Grand e Olivier Thébaud (IFREMER).
Respostas desiguais
Os investigadores sinalan que as perdas e ganancias observadas tras o colapso da pesca de anchoa e as súas consecuencias varían segundo os diferentes actores do sistema pesqueiro. Constatouse que a tamaña media do stock en todas as clases de idade diminuíu, e tamén se observou unha redución xeral no número de embarcacións dedicadas á captura de anchoa nas tres flotas, sendo o impacto máis severo nos arrastreiros pelágicos franceses, cuxa frota se reduciu nun 70%. A frota vasca de cerqueiros tamén se reduciu un 40% entre 2001 e 2009, mentres que a frota española diminuíu nun 22%.
Con todo, en Galicia, unha das rexións crave para a pesca de anchoa en España, a situación foi diferente. Como explica o profesor Villasante, “Produciuse un desprazamento temporal cara ao sector da construción, pero moitos profesionais regresaron á pesca unha vez que o stock se recuperou na década de 2010. Outros pescadores optaron por cambiar de especie obxectivo, como a cabala, ou comezaron a pescar con cana e sedela, centrándose especialmente no bonito, ou adaptaron as súas zonas de pesca”.
Doutra banda, os prezos da anchoa mostraron unha gran volatilidade durante a crise pesqueira. Entre 2000 e 2006, cando a oferta de anchoa diminuíu, os prezos incrementáronse en máis do 300%, alcanzando picos especialmente altos en 2006 tanto en España como en Francia (cunha media ao redor do 6€/kg durante o período 2005-2009). Coa breve reapertura da pesqueira en 2006, os prezos da anchoa alcanzaron un récord histórico de 11,3€/kg no País Vasco, e mesmo chegaron a 14€/kg en Francia. Tras a crise, o sistema pesqueiro adoptou un novo réxime, con prezos que regresaron aos niveis de principios da década de 2000 en Francia, pero que continuaron diminuíndo en España, situándose por baixo da media despois de 2017 en ambos os países.
Aumento de exportacións
A pesar da apertura de novas fábricas de conservas no norte de España, a maior parte da produción destinábase ao consumo en fresco dentro do país, o que convertía a España no principal importador de anchoas de Europa. Durante a moratoria, as importacións de produtos frescos en España diminuíron, mentres que as importacións de anchoas en conserva aumentaron significativamente, alcanzando as 10.000 toneladas en 2021.
Segundo Villasante, “As respostas á nosa enquisa destacaron dous factores que explican este aumento nas importacións de produtos en conserva. Primeiro, as industrias españolas estableceron contratos a longo prazo con novas fontes de importación. Segundo, as pequenas plantas de procesamento víronse obrigadas a pechar, mentres que as máis grandes trasladaron as súas actividades de produción a Marrocos, onde os custos laborais son cinco veces máis baixos”.
Os investigadores esperan que esta análise retrospectiva sirva como base para comprender as respostas a longo prazo ante cambios socio-ecolóxicos na pesca e para identificar o papel dos mecanismos de gobernanza no apoio a adaptacións que manteñan sistemas pesqueiros sostibles fronte a futuras perturbacións.