- O comportamento inusual das orcas ‘gladis’ expón desafíos urxentes para a navegación e a conservación mariña.
Un petroleiro rescatou aos tripulantes da embarcación sinistrada despois de que os cetáceos golpeasen o casco e provocasen unha vía de auga.
As orcas ibéricas, coñecidas como ‘gladis’, afundiron un novo veleiro no estreito de Xibraltar. Ás 9:00 deste domingo, os dous tripulantes do veleiro Alborán Cognac pediron axuda tras un encontro con estes cetáceos a 14 millas do cabo Espartel, en augas marroquís. Informaron de danos no temón e unha vía de auga, que poñía en perigo a embarcación de 15 metros de eslora. Salvamento Marítimo mobilizou un helicóptero e solicitou ao petroleiro MT Lascaux, que navegaba preto, que prestase asistencia. Os tripulantes foron rescatados e trasladados a Xibraltar, pero o veleiro finalmente afundiuse.
Un comportamento inusual pero cada vez máis frecuente
Este incidente é o primeiro deste tipo en 2024, sumando sete naufraxios desde maio de 2020, cando se documentou o primeiro caso. Segundo o Grupo de Traballo Orca Atlántica (GTOA), as ‘gladis’ son unha poboación de 15 exemplares de orcas ibéricas que viven entre o norte da península Ibérica e o estreito de Xibraltar. Desde que comezou este comportamento inusual, rexistráronse polo menos 673 interaccións, cando as orcas achéganse e, nalgúns casos, danan as embarcacións.
Os expertos cren que non se trata de ataques intencionados, senón dun comportamento aprendido, posiblemente relacionado coa súa curiosidade, xogo ou algunha precaución instintiva. Alfredo López, biólogo mariño e portavoz de GTOA, explica: “Non van como un ariete para atacar ao barco e a afundilo, e poderíano facer se esa fose a súa intención”. Segundo López, este comportamento podería comezar cunha orca que tivo unha mala experiencia cunha embarcación e transmitiuno ao resto do grupo.
Análise das interaccións
As orcas adoitan achegarse sigilosamente aos barcos e golpear o temón coa cabeza, o que pode causar danos severos e, nalgúns casos, vías de auga que os veleiros non poden manexar. A maioría das interaccións prodúcense con veleiros, pero tamén se rexistraron con lanchas a motor, semirrígidas e pesqueiros. Un informe do GTOA indica que os veleiros monocascos (72%) e catamaráns (14%) son os máis afectados, cun tamaño medio de 12 metros.
O Ministerio de Transportes ofrece recomendacións para navegantes nestas zonas. Aconsellan evitar a navegación por áreas onde se produciron estes incidentes e, se é inevitable, manterse preto da costa. Durante un encontro, débese manter a embarcación en movemento e dirixirse a augas menos profundas, evitando movementos bruscos que poidan provocar lesións a bordo. Tamén é crucial non usar medidas disuasorias que poidan danar ás orcas e notificar calquera interacción aos Centros de Coordinación de Salvamento.
Casos nas costas galegas
Ademais dos incidentes no estreito de Xibraltar, as costas galegas tamén experimentaron encontros problemáticos con orcas. En 2021 e 2022, reportáronse varios casos de danos a embarcacións preto da costa galega, afectando especialmente a barcos de pesca e recreo. Estes incidentes levaron ás autoridades locais a emitir directrices e alertas para navegantes na rexión.
Os patróns de comportamento en Galicia son similares aos observados no estreito de Xibraltar, o que suxire que estas orcas poderían estar a desenvolver comportamentos comúns en diferentes partes do seu rango migratorio. Investigadores están a estudar estes eventos para comprender mellor as razóns detrás deste comportamento e como mitigar os riscos para navegantes e cetáceos.
Impacto e resposta
O impacto económico e social destes incidentes é significativo. Os navegantes enfróntanse a danos materiais e, nalgúns casos, a perda total das súas embarcacións. Ademais, existe un risco para a seguridade das tripulacións. En resposta, están a desenvolverse novas estratexias de manexo e protocolos de seguridade para minimizar os riscos.
Investigación e conservación
A investigación continua é crucial para comprender este comportamento e atopar solucións que protexan tanto ás orcas como ás embarcacións. O GTOA e outras organizacións están a recompilar datos e levando a cabo estudos para entender mellor as interaccións e desenvolver medidas de mitigación efectivas. Estas medidas inclúen tecnoloxías de disuasión non invasivas e a creación de áreas protexidas onde as orcas poidan moverse sen a ameaza de embarcacións.
As interaccións entre orcas e embarcacións nas costas galegas subliñan a necesidade de estratexias de xestión e conservación que protexan tanto ás especies mariñas como ás comunidades que dependen do mar para o seu sustento. É fundamental que as autoridades e os investigadores traballen xuntos para atopar un equilibrio que garanta a seguridade dos navegantes e a conservación das orcas.
Conclusión
A situación no estreito de Xibraltar e nas costas galegas reflicte un fenómeno complexo que require atención urxente. Mentres as orcas ‘gladis’ continúan coas súas interaccións inusuais con embarcacións, é esencial desenvolver e aplicar estratexias que protexan a todas as partes involucradas. Coa cooperación de expertos, autoridades e comunidades locais, é posible atopar solucións que aseguren a convivencia segura e sostible entre humanos e orcas nestas áreas críticas.